Tôi muốn BAY

Cái này mình thu thập trên các web khác nay post cho các bạn mới chơi tham khảo về máy bay cánh bằng.

Phần 1
Chế tạo máy bay điều khiển bằng vô tuyến điện là một trong những môn
tiêu khiển thú vị nhất hiện nay. Bộ môn này liên hệ đến nhiều ngành,
những qui tắc, và kỹ năng. Có thể kể ra vài khía cạnh chủ yếu như khí
động lực học, điện tử, cơ khí, phác thảo và thiết kế, chế tác vật liệu
composite, gia công gỗ, và tất cả chỉ trong chiếc máy bay mà thôi. Còn
nhiều lĩnh vực khác liên quan đến bộ môn mô hình máy bay, nhưng quá
nhiều và đa dạng để có thể liệt kê hết. Rất nhiều người nhận thấy rằng
họ phải học hỏi nhiều kỹ năng trước khi họ sẵn sàng để học bay. Bộ môn
này cũng thay đỗi đều đặn theo sự phát triễn của kỹ thuật và công nghệ.
Một người mới có thể gặp một số trở ngại lúc ban đầu nhưng chắc chắn sẽ
không nhàm chán.
Để giảm bớt những trở ngại, bạn nên làm quen với
những người đã chơi nhằm học hỏi những kỹ năng cần thiết. Có thể thực
hiện điều này một cách đơn giản bằng cách tham quan một sân bay và làm
quen với những người chơi kinh nghiệm hoặc gia nhập một câu lạc bộ.
Những người chơi mô hình này là nguồn kiến thức và kinh nghiệm, có thể
là vô giá, đối với người mới, khi anh ta bắt đầu chế tạo mô hình đầu
tiên của mình và bắt đầu tập bay. Một người chơi mô hình kinh nghiệm có
thể làm một huấn luyện viên dạy người mới những kỹ năng cần thiết để
bay, kể cả tránh được những vụ rơi máy bay khó tránh khỏi.

Người mới chơi mô hình phải ý thức rằng một mô hình máy bay điều khiển
bằng vô tuyến điện không phải là một món đồ chơi. Nó là một máy bay
thật sự vận hành theo những nguyên tắc như một máy bay thật, với sự
khác biệt chỉ là kích thước và trọng lượng. Một mô hình trung bình có
thể bay với vận tốc 20 đến 60 dặm/giờ và nặng khoảng 5 1/2 - 6 cân Anh
(khỏang 2.8 đến 3kg - chú thích của người dịch). Lực mà mô hình có thể
va đập một vật thể rất mạnh và nguy hiểm, nhất là đối với con người. Mô
hình phải được điều khiển một cách thích hợp nhằm bảo đảm an tòan cũng
như sự thú vị.

Trước khi mua sắm thiết bị, người muốn chơi
mô hình phải tự hỏi, ”Đây là bộ môn mình thử chơi hay sẽ là môn mà mình
sẽ chơi lâu dài ?”. Nếu có ý định chơi lâu dài, bạn có thể cân nhắc
việc mua sắm thiết bị mắc tiền, ví dụ như máy nổ có bạc đạn và bộ điều
khiển 6 kênh. Ngược lại, bạn nên giới hạn chi phí ban đầu càng thấp
càng tốt. Người mới chơi có thể tậu các thiết bị đã qua xử dụng với cái
giá khoảng US$200 - tuy nhiên cần chắc chắn rằng các thiết bị này là
đáng tin cậy. Nếu không cẩn thận, người mới có thể tốn cả ngàn đô để
mua sắm.

Các đề mục trong bài sẽ đề cập đến người mới chơi và tàu bay huấn luyện.

Phần 2
Cơ bản về bay
Người bắt đầu chơi nên nắm các khái niệm cơ bản về bay. Lý thuyết về
bay được đề cập trong nhiều sách vở. Có những lý thuyết khác biệt, đôi
khi trái ngược, và tranh cãi về nguyên do làm sao máy bay có thể bay.
Tuy nhiên nguyên tắc chủ yếu được thừa nhận là sức nâng được sản sinh
do sức ép của không khí dưới cánh lớn hơn sức ép của không khí bên trên
cánh.

Sơ đồ về lực nâng biểu thị một vài thuật ngữ liên quan đến phần cánh.
Những thuật ngữ này rất thông dụng trong môn máy bay R/C.

+ Airfoil ạng cánh,thường gọi là gân cánh
+ Chord line :đường thẳng nối cạnh trước và cạnh sau cánh
+ Angle of attack :góc giữa chord line và hướng bay
+ Direction of flight :Hướng bay, hướng tương đối của cánh đối với không khí tĩnh.
+ Leading edge :mép cạnh trước của cánh
+ Trailing edge :mép cạnh sau của cánh

Có bốn lực cơ bản tác động vào một máy bay đang bay: lực đẩy(thrust),
lực nâng (lift), lực cản (drag) và trọng lực (weight). Lực đẩy tạo ra
từ sự kết hợp của động cơ và cánh quạt, kéo máy bay tiến về phía trước.
Lực cản là lực kháng lại sự di chuyển của máy bay do lực của không khí
đối với mặt phẳng tiến về phía trước. Trọng lực do bởi sức hút của trái
đất. Để duy trì tốc độ, lực đẩy và lực cản phải bằng nhau. Để duy trì
cao độ, lực nâng phải cân bằng trọng lực.



Lực nâng tăng lên khi dòng không khí di chuyển qua cánh tăng hoặc khi
góc cánh tăng trong khi dòng khí chảy qua cánh vẫn liên tục. Quá trình
bay đạt được khi lực nâng cân bằng với trọng lực.

Chuyển
động của một máy bay diễn ra quanh ba trục: hướng (yaw axis), hay trục
thẳng kiểm soát bởi rudder; cao độ (pitch axis) hay trục đứng kiểm soát
bởi elevator; roll (roll axis), hay trục lăn tròn kiểm soát bởi
ailerons. Máy bay có thể đổi trạng thái theo một trong ba trục riêng
biệt hoặc kết hợp, dựa vào các mặt điều khiển và hướng bay.



Khi rudder bẻ sang phải, máy bay sẽ hướng sang phải theo trục thẳng và
ngược lại. Khi elevator nâng lên, máy bay sẽ hướng mũi lên. Ailerons
thì hoạt động theo hướng ngược lại: Khi aileron trái nâng và aileron
phải hạ, tàu sẽ roll sang trái, và ngược lại.

Phần 3
Máy bay huấn luyện cơ bản

Thông thường, người yêu thich mô hình tham quan một sân bay và quan
sát. Anh ta thấy đủ loại tàu bay, từ huấn luyện,đến tàu nhào lộn đến
loại tàu kiểu đệ nhị thế chiến. Anh ta thường thích thú hơn với những
máy bay có dáng. Anh ta nghĩ, mình phải có một chiếc Mustang như thế.
Anh ta liền lập tức tậu một chiếc P-51 và bắt đầu việc lắp ráp mô hình
của mình. Đây là một sai lầm nghiêm trọng. Phải mất nhiều giờ huấn
luyện và thực hành trước khi một tân binh có kỹ năng cần thiết để lèo
lái một tàu bay cao cấp hơn. Một tân binh phải có những nỗ lực cần
thiết để đạt được kỹ năng có thể bay loại tàu thoạt tiên thu hút anh
ta. Anh ta phải nhập môn với một tàu huấn luyện cơ bản, dần dần tiến bộ
qua nhiều trình độ tàu khác nhau cho đến khi đạt được mục tiêu.
Tàu bay huấn luyện là một loại mô hình đặc biệt, được thiết kế để bay
rất ổn định. Loại tàu này có khả năng tự điều chỉnh, vượt qua những tác
động đổi hướng, để có thể bay thẳng và thăng bằng. Đa số máy bay huấn
luyện được thiết kế để chúng có thể bay ổn định ở vận tốc thấp, nên
việc hạ cánh cũng rất dễ dàng.



Lược đồ một tàu huấn luyện cơ bản cho thấy các thành phần của một tàu huấn luyện thông dụng:
- Aileron : bộ phận cử động được ở cuối cánh, kiểm soát trục roll
- Cowling : một phần thân tàu, vỏ che máy
- Engine : máy, động cơ, 2 thì (hoặc 4 thì - người dịch)
- Elevator : phần cử động được của đuôi ngang, khiểm soát hướng tàu lên xuống
- Fin : đuôi đứng, tạo ổn định trục hướng dọc thân tàu
- Fuselage : thân tàu, nền nối kết các thành phần của máy bay, đồng thời chứa các đối tượng chuyên chở
- Landing gear : bộ phận đáp, bao gồm càng đáp và bánh đáp
- Prop : propeller, cánh quạt
- Rudder : bộ phận cử động được của đuôi đứng kiểm soát việc chuyển hướng trái phải
- Spinner : bộ phận che đầu trục cánh quạt
- Stabilizer : đuôi ngang, tạo ổn định theo trục đứng (hướng lên xuống)
- Wing : cánh, mặt phẳng nằm ngang, bộ phận tạo lực nâng

Một số tiêu chuẩn cần thiết mà một tàu huấn luyện cần có để hỗ trợ tốt cho người nhập môn:
1. High wing - cánh cao, thường gọi là cánh trên. Mô hình cánh trên tự
nhiên ổn định hơn hơn tàu cánh dưới (low wing - cánh thấp) nhờ vào hiệu
ứng treo. Do trọng lực tàu nằm bên dưới cánh, thân tàu có xu hướng lắc
xuống như con lắc để cân bằng lực.
2. Flat bottom wing - cánh đáy
phẳng, thường gọi là cánh bằng. Loại cánh có gân đáy phẳng, cách bay
nhẹ nhàng, cần thiết cho người nhập môn.
3. Dihedral - độ chếch
của cánh. Thuật ngữ này chỉ góc tạo ra bởi mút cánh cao hơn phần giữa
cánh. Cánh có dạng chữ V. Tàu huấn luyện thường có cánh có dihedral.
Tác động của dihedral là nhằm tạo cân bằng lực và giữ cho cánh thăng
bằng hoặc đưa cánh trở về vị trí cân bằng.
4. High aspect ratio -
Tỉ lệ sải cánh tối thiểu khoảng 5 1/2 bề rộng cánh. Tỉ lệ này giảm độ
nhạy của tàu đáp ứng với điều khiển của người lái, giúp người mới học
có đủ thời gian phản ứng.
5. Constant cord - bản cánh đều. Bề
rộng cánh từ giữa cánh đến mút cánh nên bằng nhau. Thiết kế này chia
đều trọng lượng tàu cho diện tích cánh.
6. Low wing loading: tải
trọng trên cánh thấp: trọng lượng tàu chia cho diện tích cánh không nên
vượt quá 19 oz/feet vuông. Đặc tính này giúp tàu có thể hạ cánh với tốc
độ chậm.
7. Kích thước vừa phải: Đa số tàu huấn luyện có máy cỡ
.15 đến .60. Máy cỡ nhỏ thường kém ổn định đối với các tác động bởi gió
và thường có tải trọng cánh lớn, đơn giản là vì trọng lượng của bộ
radio. Tàu cỡ lớn thì dễ bay và cũng dễ nhìn thấy hơn, nhưng khó chuyên
chở hơn. Hầu hết các tàu huyến luyện thường ở cỡ máy .40. Cỡ tàu này
được công nhận là cỡ tối ưu.
8. Sự chắc chắn: Tàu huấn luyện phải
chịu được các lỗi của người tập lái. Điều này đặc biệt cần thiết cho
việc hạ cánh mạnh tay. Tàu phải có khả năng chịu đựng những cú crash
nhỏ với những hư hỏng nhẹ, đồng thời tàu cũng phải dễ sửa chữa.

Một tàu huấn luyện đạt những yêu cầu trên sẽ phục vụ người tập một cách
mỹ mãn không gặp trở ngại có thể có như đối với các tàu không đạt. Với
sự hướng dẫn đúng đắn, người mới tập lái có thể tiến bộ nhanh chóng để
bay solo vượt qua giai đoạn nhập môn, và vẫn còn có thể bay thể thao
với tàu huấn luyện này hàng nhiều năm sau.

Có một số tàu
huấn luyện trên thị trường đạt được, thậm chí vượt xa những đòi hỏi
này. Những chiếc này bao gồm từ những bộ kit chưa lắp ráp, những bộ ARF
(Almost Ready to Fly = gần sẵn sàng để bay) đến những bộ VRTF (Virtual
Ready to Fly = sẵn sàng cất cánh) có sẵn cả máy nổ và radio. Có nhiều
yếu tố cân nhắc để chọn một tàu huấn luyện nhưng hai yếu tố cơ bản là
thời giờ và giá cả.

Ráp một tàu huấn luyện từ kit thì,
trong nhiều trường hợp, thường kinh tế hơn.Lựa chọn này giúp cho người
chơi có sự thú vị trong việc láp ráp, sự chọn lựa màu sắc và trang trí,
thêm kiến thức về kết cấu và sửa chữa tàu. Trở ngại lớn nhất là thời
gian tiêu tốn trong khi người mới chơi lẽ ra nên tập bay. Trong vài
trường hợp còn một trở ngại khác đó là người tập bay sợ hỏng công trình
của mình.

Lợi thế lớn nhất của loại tàu ARF là chúng có
thể được lắp ráp hoàn tất chỉ trong vài giờ và người tập lái có thể
nhanh chóng bắt đầu tập bay. Bất lợi là giá cả, kết cấu tàu không rõ và
đôi khi yếu, và trang trí định sẵn. Hầu hết các tàu ARF trên thị trường
có thể bay tương đương hoặc gần như các tàu ráp từ kit. Nếu mua tàu
ARF, bạn nên nhờ một người chơi có nhiều kinh nghiệm kiểm tra trước khi
bắt đầu ráp. Một người chơi mô hình kinh nghiệm có thể chỉ ra chỗ nào
phải dán keo lại hoặc gia cố thêm.

Có nhiều tàu huấn luyện
được nhìn nhận rộng rãi như là loại tàu tốt nhất mặc dù có những bất
đồng về loại tàu tốt nhất mọi thời đại. Danh sách dưới đây không bao
gồm tất cả nhưng là các hiệu máy bay được chấp nhận rộng rãi và được
giới thiệu bởi những người chơi kinh nghiệm. Vài loại dùng máy .20 và
.60 nhưng đa số là loại .40.

Tên Hãng Mô tả
- Stick 40+ Balsa USA Bộ kit cơ bản nhất, kinh tế, dễ ráp,dễ bay, khó hỏng
- Kadet LT40 SIG Mfg., Inc kit chất lượng rất tốt, khá dễ ráp, dễ bay.
- Kadet Senior SIG Mfg., Inc kit chất lượng rất tốt, khó ráp,dễ bay.
- Eagle II Carl Goldberg kit chất lượng rất tốt, khá dễ ráp, dễ bay.
- Aerostar 40 Midwest kit chất lượng rất tốt, khá dễ ráp, dễ bay.
- Telemaster 40 Hobby Lobby kit chất lượng rất tốt, khá dễ ráp, dễ bay.
- PT40 MkII Great Planes kit chất lượng rất tốt, khá dễ ráp, dễ bay.
- Trainer 40 Thunder Tiger ARF chất lượng tốt, dễ ráp, dễ bay.
- Trainer 40&60 Tower Hobbies ARF chất lượng tốt, dễ ráp, dễ bay.

Hầu hết các tàu này đều được nhận xét đánh giá bởi những tạp chí về mô
hình. Bạn có thể tham khảo thêm những bài viết này để quyết định nên
mua loại nào cũng như những gợi ý, chú ý khi lắp ráp. Tuy có những lời
khuyên từ những người kinh nghiệm, chọn lựa cuối cùng vẫn thuộc về Bạn.
Chọn lựa một mô hình là một chọn lựa cá nhân và tất cả những sự thuận
lợi hay bất lợi nên được cân nhắc. Mỗi người sẽ có sự thích thú riêng
về kiểu dáng và cách chiếc máy bay thể hiện, và chiếc nào thì phù hợp
với những yêu cầu này.


Phần 4
Bộ radio cơ bản

Hiện nay có nhiều loại radio tân tiến để bạn chọn lựa. Có nhiều nhãn
hiệu thông dụng như Futaba, Airtronics, JR, Hitech, và Ace. Mỗi hiệu có
nhiều hạng từ loại 2 kênh đơn giản cho đến loại 8 kênh có hỗ trợ bằng
kỹ thuật điện toán. Người mua chỉ bị giới hạn bởi túi tiền. Bạn nên bàn
bạc với huấn luyện viên tương lai về dự định chọn lựa của mình. Có
nhiều lý do để làm điều này. Một trong những lý do đó là bộ radio của
bạn phải phù hợp với bộ của huấn luyện viên nếu bạn có dự định dùng máy
của mình làm máy học trò (buddy box). Vấn đề này sẽ được đề cập chi
tiết hơn sau này.

Bất cứ bộ radio cơ bản nào cũng bao gồm bốn thành phần chính yếu sau:
+ Transmitter: Máy phát, thiết bị nhận điều khiển từ tay bạn bằng cần, mã hóa và chuyển tín hiệu đến (máy nhận) máy bay
+ Receiver: Máy thu, thiết bị nhận tín hiệu, giải mã, chuyển đến servo thực hiện
+ Servo: Thiết bị thực hiện động tác cơ khí theo lệnh từ receiver
+ Batteries: Pin cấp điện cho receiver và các servo

Có một số tần số cụ thể qui định bởi Cơ quan Truyền thông Liên bang
(Federal Communications Commision = FCC) để dùng cho các mô hình máy
bay điều khiển bằng radio. Bạn phải chắc chắn rằng bộ radio mình chọn
có tần số theo qui định này. Hầu hết các nhà sản xuất đều dán nhãn trên
bao bì Chỉ dùng cho hàng không. Bạn có thể tham khảo thêm bảng liệt kê
tần số xử dụng cho điều khiển từ xa.

Bộ radio bạn chọn còn
phải thỏa các thông số 1991 đối với máy thu băng tần hẹp. Bạn không cần
thực sự biết những đòi hỏi đối với các thông số này bởi vì hệ thống đã
được chứng nhận theo tiêu chuẩn này. Sách hướng dẫn của bộ radio sẽ nói
rõ hệ thống đã đạt yêu cầu, và đa số các bộ radio sẽ được gắn một nhãn
vàng để thể hiện điều này.

Bộ radio có thể gửi - nhận tín
hiệu theo băng tần FM hoặc AM. Băng tần FM ít bị nhiễu hơn AM mặc dù
dùng AM thì cũng hiếm khi có vấn đề nhiễu sóng. Vài kiểu máy dùng một
hệ thống trong, gọi là PPM, để triệt tiêu hiện tượng nhiễu sóng.

Bỏ qua nhãn hiệu, số kênh (channel), vấn đề giá cả, mọi máy phát
(transmitter) đều có các bộ phận cơ bản như nhau. Máy phát có thể được
trang bị thêm vài công tắc, các bộ phận trượt, màn hình, tùy vào các
chức năng.



Antenna (Ăng-ten): Bộ phận truyền phát tín hiệu
Batteries: Pin nguồn điện của máy phát
Battery meter: Đồng hồ đo pin máy phát
Crystal (Thạch Anh): Thiết bị định tần số truyền tín hiệu
Gimbals(sticks): Thiết bị điều khiển, cần điều khiển
Handle: Quai xách
Power switch: Công tắc nguồn
Trainer switch (Nút/công tắc huấn luyện): Huấn luyện viên giao điều khiển cho máy học trò bằng công tắc này (hai máy nối nhau)
Trim lever: Công tắc trượt tinh chỉnh điều khiển khi đang bay

Có hai kiểu (mode) điều khiển chính, đó là cách thức mà cần điều khiển
được cài đặt. Người ta vẫn còn tranh cãi chưa dứt xem mode nào thì dễ
xử dụng hơn và tốt nhất cho người mới học. Mode điều khiển khác nhau
giữa Hoa Kỳ và phần lớn các nước Âu Châu. Mode I được dùng nhiều ở Âu
Châu trong khi mode II được dùng ở Hoa Kỳ.




Mode 1 có từ khi bắt đầu kỹ thuật điều khiển tương tự. Máy phát đã được
thiết kế đồng nhất theo cách này. Ý tưởng là elevator và rudder hay
ailerons là những bộ phận điều khiển chính và mỗi bộ phận này nên được
điều khiển bằng mỗi tay riêng biệt để bảo đảm độ chính xác. Về sau mode
này vẫn được xử dụng cho những bộ điều khiển hiện đại ngày nay.



Mode 2
Những năm sau đó, suy nghĩ chuyển sang kiểu thiết lập mode 2. Ngày càng
nhiều người chơi mô hình tin rằng việc điều khiển các bộ phận lái chủ
yếu một cách hiệu quả bằng cùng một tay là dễ dàng hơn. Mode 2 trở nên
thông dụng và được dùng hầu như khắp Hoa Kỳ. Người nhập môn không cần
băn khoăn phải chọn mode nào vì các nhà sản xuất đã thiết lập sẵn cần
điều khiển theo mode thông dụng ở địa phương.

Lại còn
những cuộc tranh luận nhiều năm qua về việc liệu người mới chơi nên
dùng radio có bao nhiêu kênh (channel) thì phù hợp. Một số thì cho rằng
chỉ cần 3 là đủ: rudder, elevator, và ga. Lý lẽ ở đây là sẽ dễ dàng hơn
cho người mới nhập môn chỉ dùng rudder để quẹo mà không cần quan tâm
đến ailerons. Những người khác thì lại phản bác, cho rằng nên dùng bộ
bốn kênh để bắt đầu: rudder, elevator, ga, và ailerons. Họ cho rằng nếu
không dùng ailerons từ đầu, người nhập môn sẽ lại phải tiếp tục trải
qua lớp nhập môn thứ hai để học dùng ailerons. Một bộ radio 4 kênh sẽ
giúp điều khiển mô hình tốt hơn, nhất là trong khi cất cánh và hạ cánh
với gió ngang. Ngày nay việc xử dụng radio 4 kênh để huấn luyện trở nên
thông dụng.

Bạn cũng có thể mua một bộ radio 6 kênh với
nhiều chức năng hơn, nhiều đặc tính không có ở một bộ 4 kênh cơ bản,
như chức năng hai mức điều khiển (dual rate) chẳng hạn. Đặc tính này
cho phép bạn giảm độ nhạy của cần lái và do đó bớt nguy cơ lái quá tay.
Nếu bạn khá chắc chắn về việc sẽ dùng đến bộ 6 kênh sau này, bạn có thể
quyết định mua bộ 6 từ khi bắt đầu và do đó có thể tiết kiệm trong
tương lai. Còn nhiều điều phải được bàn bạc kỹ lưỡng với những người
chơi giàu kinh nghiệm, nhất là với huấn luyện viên tương lai của bạn,
trước khi bạn sắm sửa.

Phần 5

Động cơ cơ bản


Lọai động cơ chủ yếu người chơi mô hình thường dùng hiện nay là loại
một xi-lanh, có bu-gi, xử dụng hỗn hợp mê-ta-nôn, ni-trô, và dầu (nhớt)
castor. Hầu hết các bộ phận được làm bằng nhôm đúc, tiện hoặc gia công
bằng máy. Các chiếc máy nhỏ này có thể tạo ra lực đẩy đáng nể, thay đổi
tùy theo kiểu và cỡ máy. Một động cơ điển hình và kinh tế cỡ .40 có thể
tạo ra công suất tương đương 1,1 sức ngựa (HP) khi hoạt động ở 11.500
vòng/phút RMP). Một động cơ cùng cỡ (.40) kiểu đua tốc độ có thể đạt
2,4 HP ở vận tốc 20.000 RPM. Các chi tiết máy của các động cơ cơ bản
như nhau.



Một động cơ điển hình gồm có:

• Air Bleed Screw Ốc gió, ốc chỉnh lượng khí vào bình xăng con, khi máy hoạt động ở mức cầm chừng
  
• Backplate Nắp chắn sau thân máy
  
• Carburetor Bình xăng con, bộ phận trộn và kiểm soát xăng gió vào máy
  
• Crankcase Thân máy
  
• Cylinder Xi-lanh, phần thân máy tạo lực nén
  
• Glow plug Bu-gi, cung cấp sức nóng kích nổ hỗn hợp nhiên liệu
  
• Head Nắp buồng nổ
  
• Mounting lug Phần dùng để ráp máy vào thân tàu
  
• Muffler Ống pô, thiết bị giảm tiếng ồn
  
• Needle valve Ốc chỉnh lưu lượng hỗn hợp xăng/gió
  
• Prop shaft Trục truyền động, chuyển sức máy ra quay cánh quạt
  
• Throttle stop screw Ốc chỉnh mức tối thiểu của cần ga
  

Thiết
kế của động cơ có ảnh hưởng đến công suất, độ tin cậy cũng như tuổi thọ
của nó. Trục máy có bạc đạn hay không. Sự bào mòn thường xảy ra giữa
pit-tông với xi-lanh, trục máy và bạc thau hay bạc đạn. Hiện nay, nhiều
động cơ thuộc loại ABC, pit-tông nhôm, lòng xi-lanh áo crôm. Sự kết hợp
này thường cho phép động cơ hoạt động bền bỉ nhiều giờ không trục trặc
nếu được bảo dưỡng đúng cách. Các động cơ dùng bạc đạn cho trục cánh
quạt thường có công suất cao hơn 25% và bền hơn.

Động cơ mới cỡ .40 có giá khoảng $55 đến hơn $400.
Một vài động cơ tốt nhất
Nhà chế tạo Kiểu Mô tả
OS 40 FP rẻ tiền, dễ nổ, đáng tin cậy, được dùng rộng rãi cho mức nhập môn
OS 40 LA rẻ tiền, dễ nổ, đáng tin cậy, loại mới nhất dành cho mức nhập môn
OS 40 FX Mắc tiền hơn, dễ nổ, đáng tin cậy, mạnh, bay thể thao hay dự thi
Thunder Tiger GP42 rẻ tiền, dễ nổ, đáng tin cậy, được dùng rộng rãi nhanh chóng nhất cho mức nhập môn
Thunder Tiger Pro40 Mắc tiền hơn, dễ nổ, đáng tin cậy, mạnh, bay thể thao hay dự thi
Magnum GP40 rẻ tiền, dễ nổ, đáng tin cậy
Magnum Pro40 Mắc tiền hơn, dễ nổ, đáng tin cậy, mạnh, bay thể thao hay dự thi
Super Tigre GS40 Mắc tiền hơn, dễ nổ, đáng tin cậy, mạnh, bay thể thao hay dự thi
Enya 40TV Mắc tiền hơn, dễ nổ, đáng tin cậy, mạnh, bay thể thao hay dự thi
Các động cơ dành cho nhập môn này thường vượt yêu cầu đối với các tàu
huấn luyện trung bình và là khỏan đầu tư tốt. Chúng có thể rất bền qua
nhiều đời tàu huấn luyện nếu được bảo trì đúng cách.

Phần 6

Chế tạo một máy bay huấn luyện

Việc chế tạo một máy bay huấn luyện không thể trình bày chi tiết trong
khuôn khổ bài này. Máy bay huấn luyện mà bạn chọn cần phải có một bộ
bản vẻ tốt và hướng dẫn đầy đủ để bạn có thể từng bước lắp ráp hoàn
chỉnh kể cả việc ráp máy điều khiển. Có nhiều sách báo đề cập đến vấn
đề này là những nguồn thông tin rất tốt. Một người nhập môn chưa có
kinh nghiệm xử lý gỗ balsa nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ người nhiều kinh
nghiệm, để tránh những sai sót co thể tạo nên ảnh hưởng đầy thảm họa.

Bạn nên chọn loại keo chắc chắn, khô chậm, cho phép bạn có thì giờ
chỉnh sửa trong quá trình lắp ráp. Một trong những loại tốt nhất là
Titebond. Loại này khô chậm nhưng cực kỳ chắc chắn và dễ đánh giấy nhám
sau khi đã khô cứng. Tất cả những chỗ nối chịu áp lực lớn như mối nối
giữa cánh hay vách ngăn máy nên dùng loại keo này.

Một
điểm quan trọng bạn nên chú ý là sự ăn khớp ngay ngắn của cánh. Việc
canh cho cánh được ngay thẳng đóng vai trò quyết định trong sự ổn định
và tính cách tàu khi bay. Sách hướng dẫn của bộ kit phải nói rõ cách
thức làm sao để canh dán cánh cho đạt yêu cầu.

Tác động của các mặt phẳng điều khiển
Những bộ radio đời mới thuộc loại điều khiển mô phỏng tương tự, nghĩa
là mức độ hoạt động của các bộ phận điều khiển trên máy bay sẽ tương tự
như mức độ mà bạn điều khiển trên máy phát. Nếu cần điều khiển được gạt
đến vị trí giữa của một hướng, bộ phận điều khiển tương ứng trên máy
bay sẽ chuyển động đến vị trí giữa theo hướng tương tự. Trước tiên bạn
nên làm quen với cách thức cần điều khiển tạo tác động cho máy bay.
Trong điều kiện bay bình thường, ga được cố định để giữ vận tốc đều.
Điều này có nghĩa lực đẩy bằng lực cản và lực nâng bằng trọng lực. Từ
điều kiện cân bằng này, tác động do cần điều khiển tạo ra đối với máy
bay được diễn giải.
(Chú thích của người dịch: tác giả trình bày về bộ radio mode 2)



Cần điều khiển (stick) phải kéo lui
Khi stick phải kéo lui, elevator nâng lên. Động tác này làm máy bay
hướng mũi lên, nâng góc tiến của cánh và sức cản. Nếu không tăng ga,
máy bay sẽ chậm dần lại và stall (triệt nâng). Điều này có nghĩa, không
khí lướt qua cánh không còn đủ tạo lực nâng và tàu bắt đầu rơi.



Stick phải đẩy tới
Khi stick phải đẩy tới, elevator hạ. Động tác này làm mũi tàu chúc
xuống, góc tiến của cánh thấp đồng thời lực cản giảm bớt. Do máy bay
bay hướng xuống, vận tốc tàu sẽ tăng lên đến khi lực kéo và lực cản
ngang nhau.



Hình trên: Stick phải bẻ qua phải
Khi stick phải bẻ sang phải, aileron phải nâng lên (hạ cánh phải xuống)
đồng thời aileron trái hạ xuống (nâng cánh trái lên) . Động tác này làm
tàu roll (xoay quanh trục thân tàu) sang phải. Nếu stick phải còn giữ
bên phải bao lâu thì tàu còn tiếp tục roll bấy lâu. Khi roll, lực nâng
không còn theo phương đứng do vậy tác động nâng sẽ giảm. Roll lâu đến
một mức nào đó thì tàu sẽ bắt đầu rơi.



Hình trên: Stick phải bẻ qua trái
Khi stick phải bẻ qua trái, aileron trái nâng (cánh trái hạ) đồng thời
aileron phải hạ (cánh phải nâng) làm cho máy bay roll sang trái. Tương
tự roll phải, lực nâng càng kém khi roll càng lâu và đến một lúc nào đó
máy bay mất lực nâng và sẽ bắt đầu rơi.



Hình trên: Stick trái bẻ qua phải
Khi stick trái (rudder và ga) bẻ sang phải, rudder sẽ bẻ qua phải, làm
tàu hướng sang phải. Động tác này làm cánh trái di chuyển hơi nhanh hơn
và tạo gia tăng lực nâng. Sự kết hợp của động tác hướng phải và lực
nâng gia tăng nơi cánh trái tạo nên sự chuyển hướng thường trực sang
phải theo thời gian cần lái trái được bẻ phải.



Hình trên: Stick trái bẻ sang trái
Khi stick trái bẻ sang trái, rudder bẻ sang trái, mũi tàu hướng sang
trái, cánh phải di chuyển hơi nhanh hơn và lực nâng cũng hơi gia tăng.
Tàu sẽ tiếp tục hướng trái bao lâu stick trái còn bẻ trái.

Khi stick trái được đẩy tới, ga tăng lên làm tăng vận tốc tàu. Điều này
sẽ làm gia tăng lực nâng và tàu sẽ có khuynh hướng leo cao (climb) lên.
Khi stick trái (ga) được đẩy lui, ga đóng làm giảm vận tốc, giảm lực
nâng, tàu có khuynh hướng hạ dần độ cao.

qua mô tả tác
động của điều khiển, ta có thể thấy mỗi động tác điều khiển điều có một
tác động phụ ảnh hưởng đặc tính bay của tàu. Ta có thể khắc phục những
ảnh hưởng này bằng cách kết hợp nhiều động tác đồng thời để có kết quả
mong muốn. Ví dụ, stick phải có thể vừa bẻ sang trái vừa kéo lui. Kết
quả của động tác này là mũi tàu hướng lên để chống giảm nâng tạo ra
động tác liệng (bank) sang trái mà không giảm cao độ.

Phần 7

Đồ nghề trên sân Các thiết bị cần thiết để cất cánh một tàu huấn luyện
có thể rất rẻ tiền. Chỉ cần một số thứ cơ bản là có thể đủ để đưa một
tàu huấn luyện lên không và tập bay nhưng có thêm vài thứ khác thì có
thể làm cho công việc trở nên dễ dàng hơn nhiều.

ĐỒ NGHỀ TỐI THIỂU
Tên Mô tả
Glow plug driver thường gọi là ”pin mồi”, dùng để ”mồi” (làm nóng) bu-gi để ”đề máy”
Chicken stick ”Giò gà”, que (thường có bọc cao-su) dùng để quay cánh quạt cho máy nổ
Fuel Nhiên liệu, pha trộn theo hướng dẫn của nhà sản xuất động cơ
Fuel bulb bơm xăng, dùng để bơm xăng vào mô hình
4-way wrench khóa kết hợp (chữ thập), dùng mở bu-gi, bù-lon cánh quạt
Tool box thùng đồ nghề đựng mấy dụng cụ trên
Mấy món này có giá khoảng $50. Giá này có thể hơi khác tuỳ nhãn hiệu và
chỗ bán. Có thể cần thêm một số vặn vít, kềm, khoá...cho việc bảo trì
trên sân.

ĐỒ NGHỀ TỐI ƯU
Tên Mô tả
Glow plug driver thường gọi là ”pin mồi”, dùng để ”mồi” (làm nóng) bu-gi để ”đề máy”
Starter Mô-tơ khởi động máy - chạy bình
Fuel Nhiên liệu, pha trộn theo hướng dẫn của nhà sản xuất động cơ
Fuel bulb bơm xăng, dùng để bơm xăng vào mô hình - chạy điện (bình)
4-way wrench khóa kết hợp (chữ thập), dùng mở bu-gi, bù-lon cánh quạt
Field battery Bình điện nhỏ loại 12v
Field charger Máy sạc dùng sạc pin bộ radio
Tool box thùng đồ nghề đựng mấy dụng cụ trên
Mấy món này giá trên dưới $150. Giá cả tuỳ nhãn hiệu và nơi bạn mua.
Hộp đồ nghề có nhiều giá nhưng cũng có thể tự chế tạo từ những vật liệu
có sẵn. Có thể chế tạo thùng đồ nghề đơn giản hay hơi phức tạp một chút
từ nhiều bản vẽ phù hợp với nhu cầu. Cần có thêm một số tua-vít, kềm,
khoá...để làm bảo trì lặt vặt trên sân.

Phần 8

Học bay Điều quan trọng nhất của việc học bay là tìm được một huấn
luyện viên. Huấn luyện viên không nhất thiết phải được chứng nhận theo
một tiêu chuẩn đặc biệt nào nhưng phải là một phi công nhiều kinh
nghiệm với khả năng huấn luyện một cách nhẫn nại. Nhiều người cho rằng
bay máy bay mô hình thì khá dễ dàng nên không cần huấn luyện viên và
nhiều người cũng đã thành công nhưng với cái giá khá đắt. Nhiều người
thì gặp trở ngại và vỡ mộng do bị crash ngay lần bay đầu tiên và chẳng
bao giờ thử lần nữa. Bay máy bay mô hình khó hơn ta tưởng nhiều, và nếu
không có huấn luyện viên giúp ta sửa lỗi trong khi thực hành thì việc
rớt máy bay là không thể tránh khỏi !
Có hai cách để huấn luyện
viên giúp bạn học bay. Một là để huấn luyện viên bắt đầu bằng việc cất
cánh và giao máy điều khiển lại cho học trò. Khi học trò gặp rắc rối,
huấn luyện viên lấy lại máy và điều khiển máy bay. Khoản thời gian giao
quyền là thời điểm chết khi mà cả học trò lẫn huyện luyện viên đều
không điều khiển máy bay. Khoản thời gian này có khi đủ để máy bay rơi
và vị phá hủy. Cách thứ hai là nối hai máy điều khiển thầy-trò lại với
nhau nhờ đó huấn luyện viên có thể lấy quyền điều khiển kịp lúc bất cứ
khi nào ông ta cảm thấy học trò đang gặp rắc rối. Đây là lý do tại sao
ta nên sắm máy điều khiển tương thích với máy của người huấn luyện viên
tương lai.

Một lựa chọn khác là bạn mua thêm buddy box
(bớt-đi bótx). Thiết bị này cũng giống hệt như máy phát thông thường
với pin, ăng-ten, nhưng bớt đi một vài bộ phận phát. Máy này có thể là
máy cùng nhãn hiệu với bộ radio của học trò, được sản xuất chuyên cho
việc học bay, hoặc là một máy phát cũ. Ưu điểm của chọn lựa này là nó
cho phép bạn học bay với toàn bộ radio của bạn mà không cần dùng đến
hay tương thích với radio của huấn luyện viên. Bạn có thể học bay với
nhiều huấn luyện viên khác nhau mà mỗi người này có thể dùng radio nhãn
hiệu khác nhau. Giá buddy box khoảng $20-$40, rất rẻ cho khoản bảo hiểm
chống rơi máy bay.

Điều cuối cùng người nhập môn phải thực
hiện trước khi bắt đầu khám phá thế giới của những chuyến phi hành là
gia nhập Viện Mô hình Hàng không (Academy of Model Aeronautics - AMA,
bắt buộc tại Hoa Kỳ - người dịch) hoặc Hiệp hội Phi hành Thể thao (SFA
- Sport Flyers Association, Hoa Kỳ). Các tổ chức này cũng cung cấp bảo
hiểm để bồi thường những thiệt hại gây ra bởi tai nạn mô hình máy bay.
Hiếm có câu lạc bộ nào cho phép bạn bay tại sân của họ ngoại trừ bạn đã
có bảo hiểm này. Một vài CLB chỉ chấp nhận một loại bảo hiểm nhất định,
hoặc chỉ AMA hoặc chỉ SFA. Gia nhập một CLB là hoàn toàn tùy ý, nhưng
đây là việc rất được khuyến khích bởi vì CLB là một nguồn thông tin to
lớn. Nếu bạn có thể tìm ra một nơi thích hợp để bay mà không bị ràng
buộc bởi bất kỳ qui định nào, thì CLB không phải là điều bắt buộc để
thành công. Bảo hiểm thì không nên xem như một lựa chọn, mà là sự phòng
ngừa cần thiết. Còn nhiều ích lợi khác mà các tổ chức có thể cung cấp
cho bạn, mỗi tổ chức có thể cung cấp những ích lợi khác nhau. Cách dễ
nhất để tìm một CLB là hỏi thăm tiệm bán đồ hobby trong vùng. Nếu không
có tiệm nào, AMA hoặc SFA có thể cung cấp thông tin này cho bạn.

Khi bạn đã sắm sửa đủ đồ lề, một huấn luyện viên và bảo hiểm, và đã nắm
rõ nguyên lý bay cũng như cách thức xử dụng điều khiển, thì bạn đã sẵn
sàng tiến tới để trở thành một phi công máy bay mô hình thực thụ. Để
bảo đảm mọi thứ hoạt động hoàn hảo, huấn luyện viên phải kiểm tra từng
thiết bị, từng bộ phận kỹ lưỡng. Máy bay phải được kiểm tra cân bằng,
bay thử, và điều chỉnh để bay tốt. Nếu phi công kiểm tra (test pilot)
nhận thấy có vấn đề, thì vấn đề này phải được giải quyết triệt để,
trước khi bạn có thể thực hiện chuyến bay đầu tiên. Chỉ sau khi phi
công thử nghiệm duyệt toàn bộ thiết bị và máy bay, lúc đó việc huấn
luyện mới nên bắt đầu.

Có một vài điều bạn nên ghi nhớ khi chuẩn bị mỗi chuyến bay. Những điều này giúp bạn có cảm nhận về chiếc tàu khi đang bay.
1. Điều khiển thật nhẹ nhàng. Chỉ cần một chuyển động nhỏ để máy bay
thực hiện một động tác. Nhớ là cần điều khiển đẩy càng nhiều thì các
mặt điều khiển di chuyển càng nhiều và mô hình đáp ứng càng nhiều.

2. Cần lái được cố định ở một vị trí bao lâu thì động tác vẫn liên tục
thực hiện bấy lâu. Điều này quan trọng nhất khi dùng ailerons. Khi
chuyển cần lái để roll, máy bay sẽ roll liên tục suốt thời gian cần
điều khiển được giữ.

3. Fly it in...fly it out (cụm từ này
có nhiều nghĩa, xin giữ nguyên bản ngữ - nd). Khi một động tác được
thực hiện, nó cần được trả lại bằng một động tác tương tự trái chiều,
để mô hình trở về bay bình thường. Ví dụ, sau khi quẹo bằng ailerons
bên này , ta phải trả lại thăng bằng bằng cách dùng ailerons bên kia.

4. Giữ cho tàu ở cao. Một huấn luyện viên có bằng cấp có lần đã nói,
Hai thứ vô bổ nhất đối với một phi công là không khí ở bên trên và
đường băng ở sau lưng. Ông ta ngụ ý, khi phi công gặp rắc rối, anh ta
phải có nhiều không gian bên dưới (tàu) để tái lập thăng bằng; khi đáp,
khoảng đường băng sau khi chạm bánh là đồ bỏ bởi vì đường băng hữu ích
còn lại sẽ ngắn hơn trong trường hợp máy bay cần cất lên lại khi gặp sự
cố.

5. Giữ cho tàu trong tầm nhìn. Đừng bay quá cao hay quá
xa. Tuy chiếc trainer trông có vẻ to lớn, nó có thể dễ dàng bay rất xa
do vậy khó kiểm soát phương hướng. Đừng bay vào phía mặt trời. Khoảng
thời gian choá mắt bởi mặt trời có thể đủ lâu để lạc mất tàu.

6. Đừng thất vọng. Có những lúc mọi thứ như trở nên trục trặc. Mỗi động
tác đều có kết quả gần như thảm hoạ. Mọi người bay máy bay mô hình đều
trải qua những lúc như vậy trong thời gian tập bay. Đừng bỏ cuộc.
Chuyến tiếp theo sẽ khá hơn.

7. Đừng hoảng hốt. Khi một
động tác bị sai, hãy tận dụng thời gian để cứu lỗi. Sự hoảng hốt làm
bạn điều khiển quá tay dẫn đến lỗi tệ hại hơn trong việc cứu tàu.

Những chuyến bay đầu tiên được bắt đầu bằng việc huấn luyện viên cất
cánh và kiểm tra máy bay. Bạn nên theo dõi máy bay trong khi HLV giải
thích từng động tác điều khiển. Điều này giúp bạn có ý niệm trực quan
về những gì cần thiết để tiến hành cất cánh. Hạ cánh cũng vậy. Học để
hạ cánh an toàn một mô hình, đến nay vẫn là điều khó nhất trong toàn bộ
quá trình học bay. Mô hình sẽ bất ổn nhất khi bắt đầu tiếp cận hạ cánh,
do gần đất, tốc độ chậm, phản ứng của mặt điều khiển chậm, và sự nhầm
hướng do điều khiển ngược chiều.
Khi HLV đã đưa tàu lên độ cao
cần thiết, thường là 150-200 bộ (khoảng 50-70m), HLV sẽ hỏi xem bạn đã
sẵn sàng cầm lái chưa. Thường thì vào ngay lúc này bạn sẽ lo lắng. Giả
sử bạn dùng buddy box, HLV sẽ giao quyền điều khiển cho bạn bằng cách
nhấn-giữ nút huấn luyện. HLV sẽ yêu cầu bạn thực hiện những động tác và
thực hiện như thế nào. HLV sẽ hướng dẫn bạn cách để nâng cao cách thức
thực hiện các động tác. HLV sẽ yêu cầu bạn nhẹ nhàng quẹo phải, trái,
bay theo hình bầu dục quanh sân, bay hình chữ nhật và hình số tám. Mỗi
động tác nhằm mục đích xây dựng kỹ năng của bạn. Bạn sẽ thực hiện cua
gắt hơn, bay chậm và cứu triệt nâng... bản thân mỗi động tác này đòi
hỏi phải thuần thục để bạn học đáp.
Bất cứ khi nào bạn gặp trục
trặc, HLV liền nắm lấy quyền điều khiển, chỉ bằng cách nhả nút huấn
luyện ra. HLV có thể tránh được tai nạn và đưa tàu trở lên độ cao an
toàn. HLV sẽ không để cho tình hình trở nên nghiêm trọng, tuy nhiên ông
ta vẫn tạo cơ hội cho học trò tự thử sửa chữa sai lầm.
Nếu bạn có
đủ thời gian tập bay thường xuyên, bạn sẽ tiến bộ nhanh chóng. Một lúc
nào đó HLV sẽ cho phép bạn tập tiếp cận đáp lần đầu tiên. Đây là thời
điểm khó khăn cho HLV vì ông ta sẽ phải hành động cực nhanh nếu học trò
phạm sai lầm. Có thể bạn phải thực hiện tiếp cận nhiều lần truớc khi
bạn thực sự chạm bánh mô hình xuống đường băng. Ngay cả khi đó, tàu có
thể nẩy lên và có vẻ như muốn bay lên lại. Dù cho điều này có xảy ra,
bạn vẫn phải cố gắng tiếp tục kiểm soát tàu cho đến điểm dừng bánh.
Sau một thời gian, có vẻ như vô hạn đối với bạn, ngày đẹp trời đến khi
HLV đã hài lòng rằng học trò đã đủ cứng cáp để thực hiện chuyến solo
đầu tiên. Đây có thể là một kinh nghiệm lo âu hoặc phấn khích đối với
bạn. Bạn sẽ cảm nhận được rằng mình đã đạt được mục tiêu, nhưng đây mới
chỉ là sự bắt đầu. Bắt đầu từ đây thực sự là niềm vui thích. Bạn sẽ
trải qua hàng giờ thực hành để phát triển kỹ năng của mình.
Xử dụng thiết bị mô phỏng bay (Flight simulator)
Thiết bị mô phỏng bay không thể nào dạy bạn bay. Chẳng có chương trình
phù thủy nào trong máy có thể dạy bạn sửa cách thức thực hiện động tác
hay cảnh báo bạn khi một động tác bị sai. Một thiết bị mô phỏng, chính
xác như tên gọi của nó, là một chương trình phần mềm mô phỏng các động
tác của một máy bay. Đó là một cách thức dễ dàng và thuận tiện để thực
hành từ động tác quẹo đơn giản cho đến động tác phức tạp nhất trong các
điều kiện thời tiết từ tối, mưa, gió, lạnh... Rất có lợi cho bạn nếu
biết dùng simulator đúng cách. Đối với người mới, simulator rất hữu ích
để luyện tập lái tàu về phía ngừơi lái. Khi máy bay bay về phía người
lái, các điều khiển là ngược. Muốn làm cho tàu hướng qua phải ngừơi
lái, phải đẩy cần sang trái. Để có thể đẩy cần điều khiển mà không phải
suy nghĩ, cần phải luyện tập rất nhiều. Điều này có thể thực hiện với
simulator.
Việc dùng simulator xen kẽ những buổi tập bay để thực
hành những điều được HLV huớng dẫn sẽ rất có ích cho người mới chơi.
Dựa vào những hướng dẫn, bạn nên chú trọng việc nâng cao khả năng phối
hợp cũng như cảm nhận các động tác. Bạn có thể dùng simulator trước
buổi tập bay để tạo lập sự tự tin để kiểm soát mô hình.

Bắt đầu
Với sự giúp đỡ của một người chơi kinh nghiệm, bạn sẽ có thể ước lượng
tàu trainer nào phục vụ yêu cầu của bạn một cách tốt nhất. Có nhiều
nguồn để bạn có thể mua sắm thiết bị để bắt đầu chơi. Hầu hết người
sống tại các thành phố có thể mua thiết bị tại các tiệm hobby. Giá cả
tại tiệm có thể hơi mắc hơn các nhà cung cấp qua mạng, nhưng chủ nhân
các tiệm hobby này có thể giúp bạn nhiều điều bổ ích. Các nhà cung cấp
qua mạng bằng thư thì thường có nhiều chủng loại hàng cho bạn chọn lựa,
nhưng nên nhớ đặt hàng một lần để tránh bớt chi phí gửi hàng nhiều lần.

Khi bạn quyết định tham dự vào việc chế tạo và bay mô hình, bạn
phải sẵn sàng dành thì giờ và tiền bạc cho môn chơi. Bạn phải sẵn àng
chịu đựng sự thât vọng và trở ngại. Chơi mô hình điều khiển có thể có
nhiều trở ngại và thất vọng, nó cũng có thể dành cho bạn nhiều niềm vui
và phần thưởng xứng đáng.

The End

cảm ơn !